حفاظت کیفیت آب در مقابل رواناب کشاورزی
منابع آلودگی غیرنقطه ای
منابع آلودگی غیرنقطه ای برخلاف منابع نقطه ای مثل صنایع و کارخانه ها، از نقاط گستردهای تولید میشوند. رواناب آلوده به دلیل بارش و جریان آب باران و ذوب یخ ها روی سطح زمین ایجاد میشود. با عبور رواناب، آلاینده های طبیعی و انسانی همراه آن حمل شده و در دریاچه ها، رودخانه ها، سواحل و حتی منابع آب زیرزمینی ته نشین میشوند.
طبق مطالعات، رواناب کشاورزی مهمترین منبع غیرنقطه ای است که باعث آلودگی دریاچه ها و آب های سطحی و زیرزمینی میشود. از جمله فعالیت های کشاورزی که منجر به ایجاد اینگونه آلودگی ها میشود میتوان به مواردی همچون مدیریت و جانمایی اشتباه محل چرای حیوانات، چرای بیش از حد، شخم زدن در زمان اشتباه و به دفعات متوالی، سمپاشی در زمان نامناسب و بیش از حد، آب آبیاری و کود اشاره کرد.
آلاینده های ناشی از فعالیت های کشاورزی
آلاینده های ناشی از فعالیت های کشاورزی شامل رسوبات، مواد مغذی، پاتوژنها، آفتکش ها، فلزات و نمک ها میباشد. اثرات منفی فعالیت های کشاورزی روی آب های سطحی را میتوان با برنامه های مدون مدیریتی متناسب با شرایط و وضع زمین کاهش داد. بسیاری از این فعالیتها میتواند در دراز مدت باعث افزاش میزان تولید کشاورزان شود.
رسوبات در رواناب کشاورزی
رایج ترین منبع آلودگی آب، خاک شسته شده توسط رواناب از زمین است. آب باران ذرات خاک را حمل میکند و این مواد در رودخانه ها و دریاچه های اطراف رسوب میکنند. مقادیر زیادی از این مواد آب را کدر کرده و مانع رسیدن نور خورشید به گیاهان آبزی میشود. همچنین باعث مسدود شدن آبشش در ماهی ها شده و لاروهای ماهی خفه میشوند. علاوه بر این، دیگر آلایندهها مثل کودها، آفتکشها و فلزات سنگین در اکثر مواقع به ذرات خاک متصل هستند. از این طریق وارد جریان آب شده و باعث گسترش جلبکها و کاهش اکسیژن میشوند که زندگی آبزیان را تهدید میکنند. کشاورزان و دامدارن با رعایت و اجرای برنامه های مدیریتی مناسب برای کنترل حجم و جریان رواناب، فرسایش خاک را تقریبا 20 تا 90 درصد کاهش دهند.
مواد مغذی و کودهای شیمیایی در رواناب ها
کشاورزان مواد مغذی مثل فسفر، نیتروژن و پتاسیم را به شکل کودهای شیمیایی به زمین اضافه میکنند. وقتی این مواد بیشتر از نیاز گیاه وارد خاک شود، و یا دقیقا قبل از بارش باران کود دهی انجام شود. این مواد مغذی همراه رواناب وارد آبهای سطحی و زیرزمینی میشود. این مواد باعث شکوفایی جلبک خواهند شد که باعث ایجاد بو و مزه بد در آب آشامیدنی شده و با حذف اکسیژن آب باعث از بین رفتن ماهی ها خواهد شد. غلظت بالای نیترات در آب آشامیدنی باعث بیماری متهموگلوبینمی، مرگ و میر در نوزادان و همچنین سندروم بچه ی آبی میشود. جهت مقابله با این پدیده، کشاورزان میتوانند برنامه های مدیریتی و کاربردی را اجرا کنند.
تغذیه حیوانات
با محدود کردن حیوانات در محیط های کوچک و بزرگ توسط دامدارن و کشاورزان، غذا دادن به آنها بازده بیشتری دارد اما این مکانها تبدیل به منبع بزرگی از فضولات حیوانات میشود. رواناب گذرنده از این محلها حاوی پاتوژنهایی همچون باکتری، ویروس، مواد مغذی، و ذرات جامدی که باعث بروز مشکلاتی در کیفیت آب میشود، هستند. دامداران و کشاورزان میتوانند با اجرای محدودیتهای تخلیه به محیط اطراف و مدیریت فاضلاب و رواناب با یک سیستم مدیریت زباله مناسب، این آلاینده ها را کاهش دهند.
چرای حیوانات
چرای بیش از حد حیوانات باعث افزایش فرسایش خاک، تهاجم گیاهان هرز، از بین رفت زیستگاه ماهی ها و تخریب کیفیت آب میشود. برا کاهش اثرات نامطلوب چرا روی کیفیت آب، کشاورزان و دامداران میتوانند شدت چرا را تنظیم کنند. حیوانات را از محل های حساس دور نگه دارند، منابع آب جایگزین داشته باشند.دامنه حیات در دامنه ها و مراتع را با گسترش و کاشت گیاهان افزایش دهند.
آبیاری و رواناب کشاورزی
آب آبیاری به عنوان مکمل آب باران و یا حفاظت از محصولات زراعی در برابر پژمردگی و یخزدگی استفاده میشود. آبیاری ناکارآمد میتواند باعث بروز مشکلات کیفیت آب شود. مثلا جاهایی که آب باران مواد معدنی را در اعماق خاک حمل نمیکند، تبخیر آب آبیاری میتواند غلظت نمکها را افزایش دهد.
آبیاری بیش از حد میتواند مشکلاتی ایجاد کند. از جمله: فرسایش خاک، انتقال مواد معدنی، آفتکشها، فلزات سنگین به بدنه آبهای سطحی و کاهش آب رودخانه ها و نهرها. همچنین میتواند باعث تجمع سلنیوم شده که فلز سمی است و برای آبزیان بسیار خطرناک است. کشاورزان میتوانند با بهبود بازده مصرف آب به کاهش آلاینده های ناشی از آبیاری کمک کنند. آنها میتواند نیاز واقعی گیاه را اندازهگیری کرده و با انتخاب یک سیستم آبیاری متناسب از تولید این آلاینده ها جلوگیری کنند.
آفتکش ها در رواناب کشاورزی
حشره کش ها، علفکش ها و قارچ کش ها برای از بین بردن آفات کشاورزی استفاده میشوند. این مواد شیمیایی میتوانند از طریق کاربرد مستقیم، رواناب و رسوب جوی آبها را آلوده کنند. این مواد میتوانند زندگی آبزیان را به خطر انداخته، مواد غذایی را آلوده کنند و پوشش محافظ زیستگاه حیوانات را از بین ببرند. برای کاهش آلودگی ناشی از آفتکش ها، کشاورزان میتوانند از روشهای یکپارچه مدیریت آفات بر اساس خاک، آب و هوا، سابقه آفات و شرایط محصول استفاده کنند.
شرکت مهندسان مشاور آرین ستاک اندیش
محیط زیست برای ما
ما برای محیط زیست
شرکت مهندسین مشاور محیط زیست آرین ستاک اندیش با بیش از یک دهه سابقه، آماده ارائه خدمات در حوزههای محیط زیست و HSE، به ویژه حفاظت کیفیت آب در مقابل رواناب کشاورزی میباشد.